Klooster St. Agnes/ Op den Teers

Uit Huis van de Nijmeegse geschiedenis

Stichting

Over de stichting van het klooster is weinig bekend, behalve dat het al vanaf het begin een ‘echt’ klooster was van reguliere kanunnikessen van St. Augustinus. Ook de naam St.Agnes (een zeer populaire heilige in de Late Middeleeuwen) was al direct in gebruik. Als stichtingsdatum wordt het jaar 1430 wel genoemd, toen de zusters zich daar na grondaankopen tussen de Ziekerstraat en de Hertogstraat vestigden. De naam St. Agnes kwam echter al in 1410 in een schepenprotocol, in het bezit van het Regionaal Archief Nijmegen, voor.^[1] Waar de zusters toen gevestigd waren, is onbekend.

Ligging

Aanvankelijk lag St.Agnes vlakbij het klooster Mariënburg. Bij de nieuwe ommuring in 1467 bleef het klooster, in tegenstelling tot Mariënburg, echter buiten de stadsmuren. Tijdens toenemende oorlogsdreiging van de Bourgondische hertog in 1473 vormde het klooster een belemmering voor de verdediging van de stad en werd het afgebroken. Omdat compensatie door de stad uitbleef, besloten de zusters zelf een nieuw klooster te stichten op al eerder aangekochte grond bij het gehucht “de Teers” (of “de Tiers), waarnaar het klooster vanaf dat moment ook zou worden genoemd. Nog eens honderd jaar, tot 1580, wisten de zusters zich daar te handhaven.

Klik op kaartje om te vergroten en daarna weer om te verkleinen

Omvang

Over de omvang van de kloostergemeenschap is niets bekend. De aanzienlijke omvang van het complex aan de Teersdijk doet vermoeden dat het een redelijk grote gemeenschap is geweest, mogelijk iets kleiner dan of vergelijkbaar met de gemeenschap van Mariënburg, dus tussen de 20 en 30 zusters. Dit is echter een veronderstelling die tot op heden niet door bronnenmateriaal ondersteund kan worden.

Sluiting

Toen in 1580 de protestanten in Nijmegen de overhand krijgen, liet de nieuwe protestantse raad het klooster ontruimen, samen met alle andere kloosters in de stad. De leegstaande gebouwen werden al snel een schuilplaats voor rondtrekkende roversbendes en ‘werkloze’ huurlingen. Om aan de overlast, die deze bendes veroorzaakten, een einde te maken, besloot het stadsbestuur in 1584 het gebouw af te breken. Na het herstel van de katholieke heerschappij in 1585 voegde Willem Lindanus, bisschop van Roermond, de zusters van St.Agnes bij die van Mariënburg. Hij deed dit tijdens zijn bezoek aan Nijmegen in september 1586. Na de sluiting van het complex in 1580 is het nooit meer als klooster in gebruik geweest. Grote delen van het complex werden in 1584 al afgebroken, de resterende delen vermoedelijk ergens in de jaren na 1609. Het voormalige kloosterterrein herbergde vanaf dat moment een drietal boerderijen: Takenhof, Het Klooster en Bloemendaal. Van het klooster, noch van de boerderijen is tegenwoordig nog iets over. Wel leeft de naam van het klooster voort in de naam van het hulpkerkje van Lindenholt, dat St.Agnes heet en ook de St.Agnetenweg is naar dit klooster genoemd.

Voetnoten

1. Geciteerd door H.D.J. van Schevichaven, ‘Het klooster te Neerbosch’, Het Schependom van Nijmegen in woord en beeld. Geschiedkundige en hedendaagsche beschrijving van Hees, Neerbosch en Hatert (Hees 1912) 16.

Bronnen

• Cissen, Martijn, Vrouwenkloosters en begijnhuizen in Nijmegen (Nijmegen, 2004).
• Schevichaven, H.D.J. van, ‘Het klooster te Neerbosch’, Het Schependom van Nijmegen in woord en beeld. Geschiedkundige en hedendaagsche beschrijving van Hees, Neerbosch en Hatert (Hees 1912).

Verantwoording

Bewerking van Martijn Cissen, Vrouwenkloosters en begijnhuizen in Nijmegen (Nijmegen, 2004) door Lisette Kuijper (Regionaal Archief Nijmegen, 2010)