Lindenholt door kolonisten veroverd op natuur

VERBORGEN GESCHIEDENIS

Lindenholt lijkt geen noemenswaardig verleden te hebben. Dat is echter maar schijn. Je moet weten waar te zoeken. Over kolonisten in Lindenholt en Neerbosch. De Dennenstraat heeft zijn bestaan te danken aan de kolonisatie van het huidige Neerbosch-Oost en Lindenholt. Dat klinkt heel avontuurlijk en stoer en dat was het ook. Want in de dertiende eeuw waren de twee keurig aangeharkte stadsdelen nog een woest gebied. Het werd aangeduid als de ‘bossen Lyndenholt en Honicholt ‘.Uit november 1300 dateert de brief waarin de graaf van Gelre dit gebied ter ontginning uitgeeft. Vanaf dan gaat het snel, want in rekeningen uit 1313/1314 is er al sprake van 48 ‘nieuwe hoeven’. Het gebied is dan dus al gerooid en omgevormd tot boerenland met 48 boerderijen. De begrenzing van het ontginningsgebied Honicholt wordt zoveel mogelijk bepaald door dan al bestaande barrières. In het zuiden is dat de Teersdijk, in het westen het Teersbroek en in het noorden de Monichstege, de huidige Jonkerstraat. Alleen in het oosten is er geen duidelijke grens aan te wijzen. Dus wordt er een gecreëerd: de Paichmanstege. Het is de huidige Dennenstraat en zijn verlengden richting Beuningen, de Dr. de Blécourstraat en de Lindenhoutseweg. De grenzen van de ontginning Lyndenholt zijn in het zuiden de Jonkerstraat, in het westen het Teersbroek, in het noorden de Bonicherstege de huidige Reekstraat en in het oosten de grens met het tiendblok Gemalen (Hees). De tiendblokken waren gebieden waarin de tiend, een kerkelijke belasting, werd geheven. Ook Honicholt en Lindenholt waren tiendblokken. Tot nog niet zo heel lang geleden was de structuur van de middeleeuwse ontginning nog in het landschap te zien. De aanleg van het Maas-Waalkanaal en vooral de bebouwing van het gebied maakten daaraan een einde. Op wat oudere kaarten zijn echter nog de lange, smalle stroken te herkennen waarop de boeren hun bedrijf uitoefenden. Die stroken worden vanaf 1300 vanuit de diverse ontginningsgrenzen ‘landinwaarts’ uitgezet. Het belangrijkste startpunt in Honicholt is de Dorpsstraat/Sint-Agnetenweg die Honicholt in tweeën deelt. In Lindenholt is het de Reekstraat. Vandaaruit werd zuidwaarts, richting Honicholt ontgonnen (tot aan de Jonkerstraat). De kavels worden grofweg loodrecht op de Dorpsstraat/St.-Agnetenweg en de Jonkerstraat uitgezet. Kijkend naar de middeleeuwse tiendgrenzen had het huidige stadsdeel Lindenholt beter Honicholt kunnen heten. Vrijwel alle Lindenholtse wijken vallen binnen het historische Honicholt . Waar het historische Lindenholt lag, strijden nu de boeren, de afvalverwerking ARN en de snelweg om voorrang. Terug naar de kolonisten. De kopers van de grond maken in de veertiende eeuw zelf voor het merendeel geen vuile handen. Het zijn vermogende lieden die ver weg wonen en aan pachtboertjes het kap-, ploeg-, zaai- en oogstwerk overlaten. Kern van het ontginningsgebied wordt het dorp Neerbosch waarvan de hoofdstraat ook de belangrijkste as van de veertiende-eeuwse ontginning wordt. In onze tijd wordt deze Dorpsstaat ruw doormidden gesneden door het Maas-Waalkanaal. Aan de Lindenholtse kant gaat hij verder als Sint-Agnetenweg. Omgebouwde boerderijen herinneren aan het vroegere boerenleven. Steeds meer keuterboerderijtjes vallen inmiddels onder de slopershamer. Het oudste overblijfsel dat nog overeind staat, is het witte kerkje van Neerbosch dat voor het eerst vermeld wordt in 1410. Verder zijn er alleen nog wat oude namen die herinneren aan wat eens was. Namen van grote boerenhoeven komen terug in het wijkgebouw Sprokkelenburg en de rotonde Takenhofplein. Terwijl boerderij Spijkerhof met zijn middeleeuwse Spijker aan de Jonkerstraat er nog steeds staat. En de oude rechthoekige verkaveling is nog te zien in het stratenpatroon, met name in Neerbosch-Oost. Maar ook een straat als de Zwanenstraat in Lindenholt herinnert nog aan de ontginningsgeschiedenis.

Veel gegevens voor dit verhaal zijn ontleend aan Een zevenhonderdjarige ‘cope’ op koningsgoed: de ontginning van Lindenholt-Neerbosch. Dit artikel van Bert Thissen verscheen in het Numaga-jaarboek van 2000. Eerdere afleveringen in deze serie verschenen op 7, 13 en 20 augustus in De Gelderlander.

Door PETER DEURLOO